“Trashëgimia Kulturore Arkeologjike e Rajonit të Pejës” është hapur në vitin 2014 me rastin e shënimit të ‘Ditës Ndërkombëtare të Muzeut’ dhe prezenton trashëgiminë arkeologjike të Rajonit të Pejës. Artefaktet e prezentuara në këtë ekspozitë janë gjetje të gërmimeve arkeologjike të kryera gjatë viteve 1979-1999, të mbështetura nga Instituti Krahinor për Mbrojtjen e Monumentetve të Kosovës dhe ai Republikan i Beogradit, në disa lokalitete si: në qytetin antik të Pejës-Gradina, Lubozhdë të Istogut, Banjë të Pejës, Vrellë, Istog, Nakëll, etj. Një numër i këtyre artefakteve janë edhe gjetje të rastësishme të qytetarëve, kryesisht në pronat e tyre, siç është rasti me altarin votiv, të gjetur rastësisht së fundmi në fshatin Gramaqel. Këto gjetje arkeologjike dëshmojnë për historinë e lashtë të Pejës për të cilën burimet arkeologjike tregojnë se ishte lokaliteti i dytë me rëndësi në territorin e Kosovës, në rang të “Municipumit” (qytetit), pas Ulpianës. Peja, si qytet, për herë të parë përmendet në veprën “Gheographia” të Ptolemeut (87-150) me emrin ‘Siparantum’, ndërsa Procopi (565), historian bizantin, lokalitetin e përshkruan me emërtimin ‘Pentza’, e që më vonë merr trajtën ‘Pek-Pekia-Peja’. Në antikitet Peja njihet me emrin ‘Gradina’, gërmadhat e së cilës ekzistojnë edhe sot në afërsi të Fabrikës së Bateriave. Artefaktet si: stela, cipusi e altarë votivë, të zbuluara në këtë lokalitet, gjenden të ekspozuara në Muzeun e Pejës. Në koleksionin e artefakteve arkeologjike të Muzeut të e Pejës bëjnë pjesë edhe vegla pune nga guri,monedha bronzi, pjesë qeramike, llamba vaji, etj., të cilat u takojnë periudhave të ndryshme kohore, duke u nisur nga periudha parahistorike, iliro-dardane, bizantine, slave e osmane. STELA DHE CIPUSI Stela e prezentuar në Muzeun e Pejës është gur mbivarror e thyer në dysh, e gjetur në gërmadhat e qytetit antik të Pejës-Gradina, në afërsi të Fabrikës së Baterive më 1978. Sipas deshifrimit të arkeologëve, stela është gur i një varreze familjare, ku janë të skalitura tri portrete, një burrë në mes dhe dy gra anash, të cilën e ka ngritur Valens Sita për së gjalli vetes, bashkëshortes Dede Iuncte dhe vajzës Ania Dasit. Është e zbukuruar anash me motivin e dy kërcejve të hardhisë së rrushit dhe gjetheve të urthit, të cilat dalin e rriten nga amfora në fund të stelës, pranë të cilës gjendet edhe një enë e rrëzuar. Është e punuar në mermer të bardhë, me përmasa 195 x 65 x 25cm, dhe përbehet nga frontoni, nisha dhe fusha mbishkrimore. Për nga forma dhe zbukurimi është stelë tipike dardane e shek. II-III të e.s. Edhe cipusi është gur mbivarror me një formë specifike të gurëve mbivarror të varrezave ilire në formë prizme apo cilindri, me mbishkrim apo dekorim i cili i takon, poashtu shek. II-III të e.s.